Democratie0513.nl > Monitoren democratisering > G1000 Centrum Heerenveen

De gemeenteraad van Heerenveen heeft het initiatief genomen om een G1000 te (laten) organiseren. De G1000 Heerenveen was een open gesprek tussen groepen inwoners, ondernemers, ambtenaren en politici. Deze deelnemers gingen samen op zoek naar wat zij belangrijk vinden voor de toekomst van het centrum van Heerenveen. De G1000 Heerenveen bestond uit drie stappen: de Burgertop, het Burgerforum en de Burgerraad. De G1000 Heerenveen vond plaats van 9 februari 2019 tot en met 25 mei 2019.

Uitkomsten G1000 Centrum Heerenveen

Onderstaande uitkomsten van het onderzoek zijn gebaseerd op:

  • Diepte-interviews met 37 respondenten: waarvan 33 werkgroepleden en 4 deelnemers aan de Burgertop
  • Gesprekken met 7 raadsleden en 4 ambtenaren
  • Korte interviews met deelnemers tijdens de bijeenkomsten
  • Gesprekken met de organisatie van de G1000
  • Observatie van alle 6 bijeenkomsten
  • Website: https://www.g1000heerenveen.nl/

Inclusie

We kunnen spreken van Inclusie als de groep deelnemers representatief is voor het dorp Heerenveen of voor het vraagstuk (een toekomstgericht centrum van Heerenveen).

Wat de deelnemers hebben gezegd over Inclusie:  
Ja, de groep was representatief 8
Nee, we hebben groepen gemist (jongeren, allochtonen, etc.) 23
Ik heb een belemmering ervaren om mee te doen 3
De grootste groep was welgesteld, betrokken en actief in belangenorganisaties. 9
Wat de raadsleden en ambtenaren zeggen over Inclusie  
We hebben de groep jeugd gemist 9
Grote opkomst 9

De observaties bevestigen het beeld van de respondenten. Heerenveen heeft ongeveer 50.000 inwoners waarvan 11% (15-25 jaar), 22% (25-45 jaar), 29% (45-65 jaar) en 16% (65-80 jaar). Zeker 80% van de deelnemers was 45+, wat niet in verhouding staat tot de samenstelling van het aantal inwoners. Wel kan gezegd worden dat aan de Burgertop (1ste bijeenkomst) een diverse groep inwoners meedeed, waaronder ook een flink aantal jongeren. Maar hoe verder in het proces, hoe minder divers de groep deelnemers. Tijdens de observaties op het Burgerforum (4 bijeenkomsten) zijn gemiddeld tussen de 90 en 145 deelnemers geteld. Aan het Burgerbesluit (het stemmen) hebben 118 deelnemers meegedaan. Daarvan waren zeker 15 deelnemers ambtenaar of raadslid.

Voor slechthorenden kan de deelname aan de G1000 belemmerend zijn geweest. Er werd met 380 mensen in een grote gymzaal ‘vergaderd’ en ook tijdens de bijeenkomsten werden de gesprekken soms gevoerd met grote groepen en ook wel eens falende geluidsapparatuur. Een paar deelnemers benoemden de ruimte en de apparatuur als belemmerend.

Conclusie inclusie

Er is beperkt sprake van inclusie. Het grote aantal en de diversiteit van de deelnemers aan de Burgertop wordt als positief ervaren. De groepen jongeren en allochtonen worden gemist. Voor slechthorende deelnemers was geen bijzondere voorziening.

Burgerschap

Je kunt spreken van de aanwezigheid van Burgerschap als de deelnemers zich inzetten voor hun omgeving, initiatieven nemen en als ze bereid zijn om nogmaals te participeren. Deelnemers hebben ook verteld waarom ze wilden meedoen in de werkgroep en of ze iets hebben geleerd van het proces.

Wat de deelnemers hebben gezegd over hun maatschappelijke activiteiten:  
Ik heb geen maatschappelijke activiteiten 7
Ik ben maatschappelijk actief 30
In de:  
Politiek 10
Plaatselijk belang 6
Vrijwilligerswerk 6
Bestuur 2
Ik ben eerder actief geweest met de gemeente 5

Ook naar het waarom van het meedoen is gevraagd en door 36 respondenten en 20 respondenten uit korte interviews beantwoord.

Waarom respondenten meedoen aan de G1000  
Ik mag meedenken, het is een kans om mijn stem uit te brengen 21
Ik heb ideeën, ik wil centrum verbeteren 16
Ik ben nieuwsgierig naar de G1000 16
Ik wil iets betekenen, ik ben betrokken 9
Ik wil de gemeente en mensen leren kennen 4
Om te kunnen sturen en beïnvloeden 4
Ik ben geselecteerd en vereerd 3
Ik ben vanuit school/werk aanwezig of als aanjager van G1000 6
Of de respondenten weer meedoen  
Ja, ik doe weer mee 9
Nee, ik doe niet nog een keer mee 4
Misschien 3

Uit de gesprekken en de observaties komt naar voren dat de deelnemers aan de G1000 actieve betrokken inwoners zijn of willen zijn. Naarmate het proces vordert valt op dat de deelnemers die doorgaan, inwoners zijn die reeds maatschappelijk actief zijn (geweest) en bekend zijn met en bij de gemeente. Een aantal respondenten is ook actief in andere processen van lokale democratie, zoals de Omgevingsvisie. Een groep deelnemers zegt dat zij weer willen meedoen aan een G1000 en een grote groep deelnemers, aantal, heeft zich aangemeld voor de monitorgroep. De meeste deelnemers doen mee omdat ze graag hun ideeën inbrengen en iets willen betekenen. Een aanzienlijk aantal deelnemers was ook nieuwsgierig naar het proces van de G1000.

Conclusie Burgerschap

Er is sprake van Burgerschap. De deelnemers aan de G1000 zijn overwegend (reeds) actieve inwoners. Ze zijn niet actiever of meer betrokken inwoners geworden na deelname aan de G1000, een aantal zal bij een volgende G1000 weer meedoen en een aanzienlijk aantal heeft zich opgegeven voor de monitorgroep.

Deliberatie

Je kunt spreken van de aanwezigheid van deliberatie als in een debat de deelnemers naar elkaar luisteren en standpunten uit kunnen wisselen. Ze moeten bereid zijn om overtuigd te worden door de ander met rationele argumenten. Dit vraagt van de deelnemers dat zij rationeel en open kunnen delibereren. Zij moeten daarnaast in staat en bereid zijn om hun mening aan te passen en oog te hebben voor het maatschappelijke belang.

Werd er naar elkaar geluisterd?  
Ja, er werd geluisterd 23
Nee, er werd niet naar elkaar geluisterd 2
Soms werd er niet naar elkaar geluisterd 8
Werd een andere mening gerespecteerd?  
Ja, een andere mening werd gerespecteerd 19
Nee, een andere mening werd niet altijd gerespecteerd 5
Wat viel nog meer op aan de gesprekken?  
Er was een gezellige sfeer 22
Er was consensus 7
Er zijn dialoog afspraken gemaakt of bevestigd 6
Er was een vervelende sfeer, dominante mensen 4
Er was aandacht voor het maatschappelijke belang 4
We namen onze besluiten door te stemmen 3

Tijdens de bijeenkomsten zijn de gesprekken geobserveerd. De sfeer tijdens de bijeenkomsten was gemoedelijk en gezellig. De deelnemers konden elkaar over het algemeen gemakkelijk vinden en het gesprek kwam vlot op gang.

Observatie van de Deliberatie tijdens de bijeenkomsten  
De dialoogregels werden (deels) toegepast 19
De dialoogregels werden niet toegepast 5
Wat viel op?  
Niet iedereen praat mee, dominante sprekers 6
Onaangename sfeer, persoonlijk aanvallen 2
Discussies 3
Er was een helpende gespreksleiding 3

Bijna alle deelnemers voelden zich gehoord in de vergaderingen en voelden de ruimte om hun mening te geven. Tijdens de observaties is gezien dat niet alle deelnemers evenveel meededen in de gesprekken. In de start van de forumbijeenkomsten waren sommige groepen groot (15-25) deelnemers. Een aantal deelnemers (5-8 deelnemers) stond dan rond de tafel met elkaar te spreken terwijl een ander deel van de deelnemers in een kring, op afstand op een stoel zat (te wachten).

De meeste deelnemers gaven aan dat er wel eens discussie was, maar dat men er vrijwel altijd met elkaar uit kwam. Overgehaald worden door goede argumenten en het belang van de meerderheid werd een aantal keren genoemd. Een aantal deelnemers gaf aan dat argumenten op een rij werden gezet en/of dat er middels ‘meeste stemmen gelden’ besluiten zijn genomen. Er is een paar keer genoemd dat er onderling een stevige discussie of ruzie is geweest waarbij andere deelnemers of de organisatie moest ingrijpen. Een aantal deelnemers vertelden over de uitzonderlijk goede sfeer die er was in de groep en over de vriendschap die is ontstaan.

Conclusie Deliberatie

Er is deels sprake van Deliberatie. De deelnemers hebben overwegend ervaren dat er naar elkaar is geluisterd en meningen werden gerespecteerd. Toch blijkt dit erg wisselend te worden ervaren en hangt het af van de samenstelling en begeleiding van de groep.

Invloed

Er is sprake van de aanwezigheid van de democratische waarde invloed als er geluisterd is naar de ideeën van de inwoners, als deze ideeën opgenomen zijn in de plannen en als er een zichtbare verandering in beleid of uitvoering heeft plaatsgevonden.

Wat de respondenten zeggen over:

Naar elkaars ideeën luisteren  
Er werd naar mijn ideeën geluisterd 17
Er werd onvoldoende naar mijn ideeën geluisterd 2
Invloed geven is democratie 3
Invloed hebben en beleidsverandering  
Ik heb veel invloed gehad 18
Ik heb een beetje invloed gehad 14
Ik heb geen invloed gehad 3
Ik heb al een (beleidsverandering) gezien 5
Afwachten, ik heb pas invloed gehad als ik een verandering zie 4
Gestuurd worden en draagvlak organiseren  
Ik heb het gevoel gestuurd te worden (door lobby van ondernemers, centrummanager of ambtenaar) 9
Ik heb draagvlak georganiseerd 6
Ik heb geen draagvlak georganiseerd 5
Wat vertellen raadsleden en ambtenaren over invloed?  
Al het laaghangend fruit moeten we zo snel mogelijk al uitvoeren 5
Deelnemers hebben veel invloed gehad 3
Deelnemers hebben geen invloed 1
Ik verwacht dat zeker de helft van de plannen uitgevoerd gaat worden 4

De deelnemers hebben het idee dat er naar hun ideeën geluisterd is. Een aanzienlijk deel van de deelnemers heeft het idee dat ze invloed hebben gehad. Slechts 3 deelnemers ervaren geen invloed gehad te hebben. Een aantal deelnemers hebben ervaren dat er op hen invloed werd uitgeoefend of dat er een lobby gaande was. De deelnemers hebben weinig tot geen draagvlak georganiseerd of betrokkenheid georganiseerd voor inwoners die niet deelnemen aan de G1000. Er zijn ook door ondernemers ideeën uitgevoerd tijdens de G1000. Zo zijn er bankjes geplaatst, verkeersborden geplaatst en is er gestart met de kades. De meeste deelnemers konden deze acties waarderen. Een enkele deelnemer wilde wel meer over deze acties geïnformeerd worden. In de gesprekken en tijdens de observaties is de invloed van ondernemers, raadsleden en andere betrokkenen genoemd. De deelnemers benoemen de lobby voor Feanetie en ook de invloed van de centrummanager, de ondernemers en de G20. Er is door deelnemers genoemd dat zij zelf of anderen actief beïnvloeden om bepaalde (bestaande) ideeën erdoor te krijgen, bijvoorbeeld op het gebied van cultuur.

De meeste raadsleden en ambtenaren zijn het erover eens dat zij het ‘laaghangend fruit’ meteen moeten plukken. Als er goede ideeën zijn die direct uitvoerbaar zijn, weinig geld kosten en in het beleid passen of thuishoren, dan zou de gemeente dat meteen kunnen uitvoeren en niet hoeven wachten.

Conclusie Invloed

Er is sprake van Invloed. De meeste deelnemers hebben ervaren dat zij invloed hebben gehad. De uitvoering van de plannen moet nog plaatsvinden, maar deelnemers hebben al enkele veranderingen gezien. Een deel van de deelnemers heeft ervaren dat zij zelf beïnvloed of gestuurd worden.

Legitimiteit

Als er sprake is van een sterk vertrouwen en een sterke acceptatie (van het plan) en tevredenheid (met de uitvoering en opbrengst) dan kunnen we spreken van aanwezigheid van legitimiteit als democratische waarde.

Acceptatie van de plannen door de deelnemers  
Het zijn mooie en goede plannen 27
Ik ben tegen de plannen van Feanetie (bruggen) 4
Ik heb ‘nee’ gestemd op onze eigen plannen 2
Er is veel overlap in de plannen 6
Ervaren deelnemers acceptatie van hun plannen door politiek?  
Ik heb al een ‘ja’ gehoord of gezien op plannen 11
Ik weet niet wat de politiek vindt 5
Accepteren ze de plannen niet dan moeten ze met goede argumenten komen 13
Ze hebben een garantie gegeven 8
Er is wel een noodzaak, het centrum moet vernieuwd 3
Ons plan haalt het niet 1
Ik ben negatief over de politiek 2
Ik ben positief over de politiek 1
Is er vertrouwen in het komen tot uitvoering van de plannen?  
Ja, ik heb vertrouwen dat plannen worden uitgevoerd 29
Ik ben wel sceptisch, ik twijfel nog 7
Ik hoop het wel 4
Ik denk dat een kwart van de plannen door gaat 5
Ik denk dat de helft van de plannen door gaat 5
Je moet realistisch zijn. Niet alles kan uitgevoerd worden. 22
Wat vertellen raadsleden en ambtenaren over legitimiteit?  
Het zijn goede, mooie plannen 8
Er waren nieuwe ideeën bij 5
Er waren ook een aantal bekende plannen die terugkomen 5
Ik ben tegen de bruggen 4
Er is nog geen echt besluit genomen in de G1000 2
Inwoners kunnen met de juiste voorwaarden besluiten nemen 3
Inwoners kunnen geen besluiten nemen, dat doet de raad 2
Er zitten ook mensen met sterk belang in de G1000 2

Quote ambtenaar: “Sommige ideeën vind ik gewoon briljant, gewoon slim, goed bedacht. Sommige dingen kunnen we gewoon direct doen. Er zaten ook minder goede ideeën tussen, die bruggen en het verplaatsen van het station bijvoorbeeld.”

De plannen worden door de deelnemers en de raadsleden en ambtenaren goed gewaardeerd. Ze geven aan dat er veel goede ideeën zijn. De stemuitslag bevestigt dit beeld. 47 van de 51 plannen zijn aangenomen in het Burgerbesluit. Een aanzienlijk deel van de deelnemers gaat ervan uit dat de gemeenteraad positief is over de plannen en zij vinden om verschillende redenen dat de raad (een deel van) de plannen wel moet uitvoeren, dat ze niet anders kunnen. Bijna alle deelnemers aan de G1000 hebben vertrouwen dat er iets gedaan gaat worden met de plannen die bedacht zijn in de werkplaatsen. Er is enige terughoudendheid of twijfel of alles uitgevoerd gaat worden, maar de meeste deelnemers gaan ervan uit dat minstens een deel van de plannen wordt uitgevoerd. De meeste deelnemers geven aan dat men ook realistisch moet zijn, niet alle plannen kunnen uitgevoerd worden want dat kost te veel geld.

Conclusie Legitimiteit

Er is sprake van Legitimiteit. Bijna alle deelnemers zijn positief over de plannen van de G1000 en hebben er vertrouwen in dat een deel van de plannen uitgevoerd gaat worden.

Transparantie

Er is sprake van de aanwezigheid van de democratische waarde Transparantie als informatie helder en duidelijk is gedeeld en als er duidelijkheid is over rollen en taken.

Is informatie helder en duidelijk gedeeld?  
Ja, de informatie was duidelijk 19
Nee, de informatie was onduidelijk 1
De informatie was soms onduidelijk 15
Welke zaken waren onduidelijk?  
Informatie over wat er gaat of moet gebeuren was onduidelijk (over het stemmen, etc) 13
Informatie over hoeveel tijd het proces kost was onduidelijk 5
We hebben te weinig kaders gekregen 3
De informatie over de wijze van afwegen van de politiek ontbreekt 4
Ik zoek zelf wel informatie op 3
Te vaak werd informatie herhaald 3
Duidelijkheid over rollen en taken  
Er was duidelijkheid over rollen en taken 1
Rollen en taken waren onduidelijk of verwarrend 8
Je kunt meerdere rollen hebben 7
Mensen zijn opgestapt door een raadslid 2
De bedoeling en positie van de G20 en Feanetie is onduidelijk 4
Verwachtingen van de G1000  
Ik had geen verwachting, ik ging er open in 14
Ik had wel een aantal verwachtingen 7
De rol van ambtenaren  
Ambtenaar bracht kennis in 8
Ambtenaar bracht informatie en maakte tekeningen 7
Ambtenaar had een positieve rol 11
Ambtenaar had een negatieve rol 2
Ik heb sturing gevoeld van de ambtenaar 3
Ik heb geen sturing gevoeld van de ambtenaar 5
De rol van raadsleden  
Ik heb geen sturende rol van raadsleden gevoeld of gezien 5
Ik heb een sturende rol van raadsleden gevoeld of gezien 3
Ik heb een klacht ingediend over een raadslid 1
Fijn dat de raadsleden er zijn 1
Raadsleden horen niet mee te doen 2
Wat doen raadsleden?  
Faciliteren en luisteren  
Wat vertellen raadsleden en ambtenaren over hun rol?  
Ieder raadslid bepaalt zelf zijn of haar rol in het proces en dat is goed 7
Rol of taken genoemd door raadsleden: Luisteren, helpen de boel op gang krijgen, vooral waarnemen, geen stempel drukken, wel een stempel drukken in eigen dorp, meedenken, mening geven, ideeën geven, toetsen, agendapunten naar voren brengen 7
Rol of taken genoemd door ambtenaren 5
Facilitator, verbinder tussen inwoner en gemeente, kennis en expertise regelen, iets maken (folder, begroting, tekeningen). 5

De meeste deelnemers deden vrijwel zonder verwachtingen mee met de G1000. Ze gingen er open en nieuwsgierig naar toe. De informatie over het proces en de bedoeling van de G1000 was over het algemeen duidelijk. De deelnemers hebben de informatie goed ontvangen en wisten waar zij informatie konden ontvangen. Er kwam in de loop van het proces onduidelijkheid voor de deelnemers over de volgende processtappen. Daarnaast gaven deelnemers aan dat zij van tevoren niet wisten hoeveel tijd de G1000 eigenlijk kost. Er is ook onduidelijkheid geweest over de wijze van stemmen en afwegen.

Bij een aantal deelnemers is onduidelijkheid geweest over de rollen en taken van de deelnemers en de ondersteuning van de G1000. Er zijn vragen gekomen over de rol van ondernemers en de rol van raadsleden. De ondersteuning van de ambtenaren als verbinder werd goed gewaardeerd door de deelnemers.

De raadsleden hebben benoemd dat van tevoren onvoldoende met elkaar besproken is wat een raadslid wel of niet doet in het proces. Raadsleden hebben hoofdzakelijk zelf bepaald hoe zij hun rol opvatten en of zij het passend vinden om actief als deelnemer mee te doen in de G1000. De meeste raadsleden vonden het wel passend om deel te nemen aan de Burgertop. Een aantal raadsleden vond het passend om ook deel te nemen aan het Burgerforum en/of het Burgerbesluit. Andere raadsleden gaven aan dat ze het ingewikkeld vonden om deel te nemen omdat zij het uiteindelijke besluit gaan nemen in de raad of omdat zij vooral de inwoner de kans wilden geven om hun stem te laten horen. Er is verwarring ontstaan over wanneer een raadslid wel of niet panellid mocht zijn. Hierover is onvoldoende helderheid geweest aan het begin van het proces.

Conclusie Transparantie

Er is beperkt sprake van Transparantie. De deelnemers waren goed geïnformeerd over de start van het proces en minder goed geïnformeerd over het verloop van het proces. De rol of taakopvatting bracht bij deelnemers en raadsleden enige onduidelijkheid. Ook de positie van de G20 (ondernemers) heeft vragen opgeroepen.

Efficiëntie

Er is sprake van efficiëntie als de deelnemers vinden dat er een goede balans bestaat tussen de inzet van tijd en de opbrengst.

Over de tijdsinzet  
Ik heb veel tijd besteed aan de G1000 16
De inzet van tijd was prima 11
Ik heb veel tijd 9
De inzet van tijd is het wel waard 14
De inzet van tijd was het niet waard 2
Als ik van tevoren wist hoeveel tijd dan had ik niet meegedaan 4
Het kostte meer tijd dan van tevoren gezegd 3
Ik heb deelnemers zien stoppen ivm de tijdsinzet 12
Het aantal uren besteed aan de G1000  
Ik heb tussen de 30 en 40 uren besteed 9
Ik heb tussen de 60 en 70 uur besteed 11
Ik heb tussen de 80 en 100 uur besteed 4
Wat vertellen ambtenaren en raadsleden over efficiëntie?  
Het kost veel tijd 5
Ik wist van tevoren niet hoeveel tijd het zou kosten 3
Het was het wel waard om mee te doen 4
Als ik het van tevoren wist hoeveel tijd het kost had ik niet meegedaan 1
Een G1000 kost minder dan een klassiek proces en levert meer op 1

Deelnemers aan de Burgertop vonden de tijdsinvestering prima. De meeste deelnemers aan de gehele G1000 Heerenveen ervaren het proces als tijdsintensief. Vooral richting het einde van het proces kwamen er steeds meer taken en opdrachten bij waardoor er in korte tijd veel moest gebeuren. Er zaten grote verschillen in de tijdsinvestering tussen de deelnemers maar ook tussen de werkgroepen. Trekkers van groepen besteden over het algemeen meer tijd dan andere deelnemers. Een aantal deelnemers gaf aan dat zij van tevoren niet hadden begrepen dat het proces zoveel tijd zou vragen. Zij gaven aan dat het proces belastend was voor hun privé situatie maar dat zij toch hebben doorgezet om het af te maken. Toch vonden de meeste deelnemers de tijdsinzet wel waard.

Conclusie Efficiëntie

Er is sprake van Efficiëntie. Alhoewel de deelnemers ervaren dat zij veel tijd hebben besteed aan de G1000 vonden zij de tijdsinzet wel de moeite waard.

Andere Opbrengsten

In de semi-open interviews kwamen ook andere gespreksonderwerpen naar voren. De onderwerpen waar 75% van de deelnemers een opmerking over maakten zijn genoteerd als een thema. In het schema staat genoteerd wat is gezegd over de thema’s en door hoeveel geïnterviewden.

Tussentijds stoppen

Quote deelnemer:
“We begonnen met 8. En het was net ‘tien kleine negertjes’, op het Burgerbesluit waren we nog maar met 3.”

De G1000 is gestart met 380 deelnemers aan de Burgertop. Aan het Burgerbesluit deden 118 deelnemers mee. Wat zeggen de deelnemers over het tussentijds stoppen (afhaken) van deelnemers aan de G1000?

Tussentijds stoppen met de G1000  
Er zijn veel deelnemers tussentijds gestopt 14
Ik ben gestopt na de 2e avond, dat was zo chaotisch 2
Deelnemers stoppen in verband met tijdsinzet 5
Deelnemers stoppen omdat er werd gestuurd 5

Uit de gesprekken lijkt het erop dat de kleine groepen een grotere kans hebben om compleet te blijven. De groepen die gestart zijn met het grootste aantal deelnemers, zijn onderweg een gemiddeld groter aantal deelnemers kwijtgeraakt. Er is vanuit de werkgroepen weinig tot geen contact meer geweest met de deelnemers die gestopt zijn. De organisatie van de G1000 stuurt wel iedereen nog mail over de G1000 en de voortgang is te volgen op de website. De organisatie vraagt niet aan de deelnemers waarom ze gestopt zijn. De meeste deelnemers die gestopt zijn, hebben geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid om te stemmen op het Burgerbesluit.

Over het proces G1000

Een aantal deelnemers heeft opmerkingen gemaakt over het proces van de G1000. Deze opmerkingen gaan over de bijeenkomsten of de werkwijze van de G1000. De Burgertop is over het algemeen goed gewaardeerd door alle deelnemers. Het gebruik van digitale middelen en de wijze van organiseren werd positief ervaren. Men was onder de indruk van de strakke regie en de technologie.

De start van het Burgerforum werd door een aanzienlijk aantal deelnemers niet goed gewaardeerd. De bijeenkomst van 26 februari is ervaren als onnodig, dubbel werk, chaotisch en niet democratisch. De deelnemers moesten lang wachten voordat zij het podium op mochten om een gele sticker te verplaatsen. Bovendien hadden zij het idee dat dit proces gemakkelijker en sneller kan als er gebruik wordt gemaakt van technologie. Quote deelnemer: “Dit hadden we ook vooral wel kunnen doen via de mail of een portaal”.

De kenniscarrousel is over het algemeen zeer positief ontvangen. De deelnemers konden de inzet van experts waarderen en ervaren de gesprekken als nuttig en interessant. Het Burgerbesluit heeft reacties opgeroepen over de wijze van besluiten, afwegen en stemmen. Hierover hebben deelnemers gezegd:

Wat deelnemers zeggen over het Burgerbesluit  
Er waren te veel beslispunten en er is te vaak ja gestemd 7
Mensen werden stem-moe 4
Er heeft geen afweging plaats gevonden 9
Ik heb twijfel bij de stemkastjes 5

De rol van de Trekker

De rol van de Trekker is misschien wel wat onderschat. Bij Winkels, en nog een paar Werkplaatsen is er een trekker opgestapt in verband met de tijd die het vraagt. Ook hebben Trekkers benoemd dat zij te weinig ervaring hadden om het goed te doen.

Conclusie en Analyse G1000 centrum Heerenveen

Door loting zijn 380 mensen bij elkaar gebracht om te praten over de toekomst van het centrum van Heerenveen. Zij hebben in een burgertop de thema’s bedacht waarover de plannen van een nieuw centrum vorm kregen. In 11 werkplaatsen werd er door een wisselend aantal deelnemers gewerkt aan het maken van de plannen die na een burgerbesluit zijn overgedragen aan de burgemeester van Heerenveen. Hoe hebben deze deelnemers het hele proces ervaren en beleefd? Wat kunnen we leren van de G1000 Heerenveen en welke mechanismes komen we tegen?

Inclusie en Burgerschap: Wie zijn de deelnemers?

Conclusie Inclusie

Er is beperkt sprake van inclusie. Het grote aantal en de diversiteit van de deelnemers aan de Burgertop wordt als positief ervaren. De groepen jongeren en allochtonen worden gemist. Voor slechthorende deelnemers was geen bijzondere voorziening.

Conclusie Burgerschap

Er is sprake van Burgerschap. De deelnemers aan de G1000 zijn overwegend (reeds) actieve inwoners. Ze zijn niet actiever of meer betrokken inwoners geworden na deelname aan de G1000, een aantal zal bij een volgende G1000 weer meedoen en een aanzienlijk aantal heeft zich opgegeven voor de monitorgroep.

Het is bijna alle deelnemers opgevallen dat de jongeren, maar ook migranten werden gemist op de G1000 Heerenveen. Het is mogelijk dat bepaalde groepen minder geneigd zijn om deel te nemen aan een G1000 of andere vormen van burgerparticipatie. Dit betekent dat de werkwijze exclusief is voor bepaalde groepen en mogelijk andere groepen onbedoeld uitsluit. De gemeente Heerenveen kan bij volgende groot opgezette processen, waar het de bedoeling is om een brede representatieve groep te betrekken, vooraf bedenken hoe zij zo breed mogelijk benaderen. De gemeente kan daarbij ook denken aan e-democracy, de inzet van digitale middelen. De ambassadeursgroep heeft wel geresulteerd in een groep ondernemers, plaatselijk belang, etc. Maar het is de ambassadeursgroep minder gelukt om de groep jongeren aan te laten haken of aangehaakt te houden.

Deelnemers aan de G1000 Heerenveen deden om verschillende redenen mee. De meeste deelnemers vinden het belangrijk om de kans om een stem uit te brengen te nemen. Uit ander onderzoek blijkt hetzelfde. G1000 deelnemers zijn overwegend deelnemers die ook naar de stembus gaan. De gemeente wil met nieuwe vormen van democratie ook nieuwe of andere inwoners betrekken bij maatschappelijke vraagstukken. Inwoners die niet naar de stembus gaan en niet reageren op een oproep om mee te denken aan vraagstukken uit hun dorp of wijk. Alhoewel er een grote opkomst was op de Burgertop met deelnemers die anders misschien niet zo snel meedoen, lijkt dit doel niet te zijn gehaald. Het grootste deel van de deelnemers is reeds actief en betrokken. Interessant is het dat een groot deel van de G1000 deelnemers nieuwsgierig zijn naar het proces. Dit betekent dat de gemeente nieuwe mensen kan betrekken door het proces interessant in te richten (groter, als een beleving, etc.). Het vasthouden van deze deelnemers is lastiger gebleken. Aan de Burgertop hebben aanzienlijk meer deelnemers deelgenomen dan aan het Burgerbesluit. Dit past wel in het beeld van andere G1000 processen. De deelnemers die het volledige traject door lopen zijn overwegend mensen die allerlei maatschappelijke activiteiten doen en/of betrokken zijn bij de gemeente. Deelnemers worden door het meedoen aan de G1000 niet meer maatschappelijk actief, want dat zijn ze al.

Quote deelnemer: “Een aantal raadsleden had ik nog nooit ontmoet en dat is toch hartstikke goed om die aan te spreken en het erover te hebben. Want dat is de democratie je vult een hokje in en ze mogen vier jaar doen wat ze willen maar af en toe even wat contact is ook niet verkeerd.”

Deliberatie: ideeën bedenken zonder afweging

Conclusie Deliberatie

Er is deels sprake van Deliberatie. De deelnemers hebben overwegend ervaren dat er naar elkaar is geluisterd en meningen werden gerespecteerd. Toch blijkt dit erg wisselend te worden ervaren en hangt het af van de samenstelling en begeleiding van de groep.

De grote meerderheid van de respondenten heeft ervaren dat er naar elkaar geluisterd werd en dat meningen werden gerespecteerd. De dialoogregels van de G1000 zijn toegepast. In een aantal groepen liep de dialoog minder soepel. Over het algemeen had dit te maken met twee deelnemers die het echt niet met elkaar konden vinden. Naarmate er in het proces meer besluiten genomen worden, des te groter de kans op conflict of het loslaten van dialoogregels. De Burgertop geeft weinig tot geen problemen met de dialoogregels. De problemen komen in de werkgroepen zodra belang of interesse mee gaat wegen. Belang of interesse wordt sterker naarmate er een keuze gemaakt moet worden.

In een besluitvormingsproces zou volop gedelibereerd moeten worden. Immers, elke afweging om te komen tot een besluit heeft voor en tegenargumenten. Tijdens de G1000 zijn de deelnemers beperkt toegekomen aan deliberatie waarin argumenten zijn gedeeld en afgewogen. Een aantal deelnemers heeft aangegeven dat er geen afweging is gemaakt, hierdoor is het niet nodig om met elkaar te delibereren. De deelnemers hebben geen discussie hoeven voeren op het scherpst van de snede en daarom heeft deliberatie niet volledig plaats gevonden. Mogelijk is het niet de bedoeling van de G1000 om een scherpe afweging te maken. De deelnemers konden in de werkgroepen zelf besluiten tot hoever de afweging en besluitvorming plaatsvond. Er zijn geen kaders, zoals budget, meegegeven om een afweging te maken. Deelnemers kunnen daardoor vrij en breed plannen bedenken, tegelijkertijd hoeven de moeilijke keuzes dan niet gemaakt te worden. In het Burgerbesluit zijn 47 beslispunten opgenomen waar geen afweging bij gemaakt hoefde te worden. De plannen zijn soms tegenstrijdig aan elkaar en overlappen elkaar deels. De raad heeft deze besluiten overgenomen en de uitvoering bij het college neergelegd. Hoe er uiteindelijk afgewogen en gekozen wordt, hangt af van de concrete uitwerking van de plannen door het college. Van Reybrouck (2015) zag in zijn onderzoek dat loting voor burgers vaak een leerschool is voor democratie. De burgers krijgen oog voor de complexiteit van politieke besluitvorming, aldus Van Reybrouck. Ook de G1000 claimt dat het G1000 proces inwoners meer politiekbewust worden, leren argumenteren en afwegen. Deze claim kan in dit proces niet hard gemaakt worden omdat er geen werkelijke afweging plaats vindt en dus het daadwerkelijk overhalen met argumenten maar beperkt plaatsvindt.

Invloed

Conclusie: Er is sprake van Invloed. De meeste deelnemers hebben ervaren dat zij invloed hebben gehad. De uitvoering van de plannen moet nog plaatsvinden maar deelnemers hebben al enkele veranderingen gezien. Een deel van de deelnemers heeft ervaren dat zij zelf beïnvloed of gestuurd worden.

Bijna alle deelnemers hebben ervaren dat ze enige of veel invloed hebben gehad in het proces van de G1000. De invloed is direct zichtbaar geworden doordat de deelnemers een stem mogen uitbrengen. Deze stem weegt voor iedereen even zwaar. Er is nog weinig te zeggen over zichtbare veranderingen omdat de plannen recent zijn gepresenteerd. Toch zegt een aantal deelnemers dat zij al enige verandering hebben gezien. Dit komt omdat ambtenaren direct begonnen zijn met een aantal uitvoerbare ideeën van deelnemers. Andere onderzoeken naar processen van de G1000 scoren vaak niet zo goed op Invloed.

David van Reybrouck (2015) zegt dat loting als politiek besluitvormingsproces een efficiënte manier van besturen is omdat er meer draagvlak wordt gecreëerd en daarmee ook meer draagkracht. In deze evaluatie zien we daar geen aanwijzing voor. De deelnemers hebben nauwelijks gezorgd voor draagvlak of voor input van andere inwoners van Heerenveen. De deelnemers die zijn gestopt kwamen niet of nauwelijks nog naar het Burgerbesluit om gebruik te maken van hun stem.

Legitimiteit

Conclusie: Er is sprake van Legitimiteit. Bijna alle deelnemers zijn positief over de plannen van de G1000 en hebben vertrouwen dat een deel van de plannen uitgevoerd gaat worden.

Zowel de deelnemers als de raadsleden en de ambtenaren waren tevreden met de plannen die zijn gepresenteerd. Er zijn onderdelen van plannen die minder populair zijn, zoals de bruggen, maar over het algemeen is iedereen tevreden. Er is een bijzonder groot vertrouwen dat de plannen uitgevoerd gaan worden. Een aantal deelnemers heeft in woorden een garantie gekregen dat plannen uitgevoerd gaan worden. Ook geven deelnemers aan dat de raad de plannen wel moet accepteren, het kan nu immers niet anders?

Het is bekend dat vertrouwen kwetsbaar is. Zo ging er even een afkeurend gezoem door de zaal toen tijdens de Burgertop benoemd werd dat er ook G20 naast de burgertop loopt. Zou de Burgertop een farce zijn? Maar, die geluiden verdwenen ook weer snel.

Wat is nu een verklaring voor het grote vertrouwen van de deelnemers, de ambtenaren en de raad, dat de plannen uitgevoerd gaan worden? Wellicht heeft het te maken met de betrokkenheid van de gemeenteraad die een samenwerkingsverband zijn aangegaan met de G1000 organisatie en van begin tot eind betrokken en zichtbaar zijn geweest bij de G1000. Of is het de inzet van het enorme ambtenarenapparaat dat gedurende het gehele proces betrokken was en de werkgroepen heeft ondersteund? Al die inzet en betrokkenheid, dat kan niet voor niks zijn, menen de deelnemers. Het versterkt het gevoel van serieus genomen worden.

Transparantie

Conclusie: Er is beperkt sprake van Transparantie. De deelnemers waren goed geïnformeerd over de start van het proces en minder goed geïnformeerd over het verloop van het proces. De rol of taakopvatting bracht bij deelnemers en raadsleden enige onduidelijkheid. Ook de positie van de G20 heeft vragen opgeroepen.

Er is verwarring ontstaan over de processtappen en over de tijd die het proces kost. Over het algemeen heeft deze informatiestoornis deelnemers nauwelijks belemmerd in deelname. Het heeft ook geen afbreuk gedaan in vertrouwen of tevredenheid met het proces. Het is wel interessant om meer deelnemers te spreken die zijn gestopt. Het is mogelijk dat deelnemers zijn gestopt in verband met onduidelijkheid met het proces of de tijdsinzet.

Er ontstaat met burgerparticipatie een verschuiving in rollen en verantwoordelijkheden, dat blijkt best ingewikkeld te zijn. Ambtenaren moeten leren omgaan met deze informele processen. Zij moeten plooien en voegen (Tonkens (2015, p. 9). Het plooien en voegen is ambtenaren goed gelukt. De deelnemers waren bijna allemaal positief over de inzet van de ambtenaren. Uit de gesprekken met ambtenaren blijkt dat zij hun rol als ondersteuner en facilitator goed hebben kunnen oppakken. Alhoewel men zou kunnen verwachten dat de politiek meer op een afstand komt te staan was er in dit proces juist een toenadering van de politiek. Elk raadslid heeft zijn of haar rol zelf bepaald en opgevat. Er waren raadsleden die het gehele proces hebben samengewerkt met werkgroepleden, als een inwoner/burger. Er waren ook raadsleden die alleen de Burgertop hebben meegedaan, of als panellid. Deze rolopvatting en uitvoering van ambtenaren en raadsleden is een tijdelijke en bestaat tijdens de G1000. De werkelijke rol van raadsleden en ambtenaren verandert niet door dit proces. Ambtenaren gaan een concreet plan maken op basis van de plannen van de werkgroepleden en dit plan inbrengen bij de gemeenteraad. Raadsleden gaan dan in de raad een afweging maken op basis van het door ambtenaren ingebrachte plan.

Misschien dat de meeste verwarring nog wel is ontstaan bij de raadsleden zelf, wat is nu onze rol in deze processen? Regisseer ik of besluit ik? Deelnemers reageren heel divers op de deelname van raadsleden, ontvankelijk maar ook terughoudend.

Efficiëntie

Conclusie: Er is sprake van Efficiëntie. Alhoewel de deelnemers ervaren dat zij veel tijd hebben besteed aan de G1000 vonden zij de tijdsinzet wel waard.

Afhankelijk van de inzet die elke deelnemer zelf wilde geven waren de deelnemers tussen de 30 en 100 uur kwijt aan de G1000 Heerenveen. Er wordt in dit onderzoek gevraagd naar efficiëntie omdat de veronderstelling is dat inwoners niet veel tijd hebben om mee te kunnen doen aan dit soort processen. Volgens Graham Smith (2009) is het begrijpelijk dat deze processen veel tijd nemen. Hij zegt ook dat men zich moet afvragen of het redelijk is om zoveel van burgers te vragen. De werkgroepleden vinden ook dat het meer tijd neemt dan van tevoren gedacht. Toch hebben de meeste deelnemers deze inzet ervoor over.

Het is aannemelijk om te denken dat deelname aan een G1000 voor ouders met jonge kinderen of mensen met andere veeleisende bezigheden een G1000 niet is vol te houden. De deelnemers die het gehele traject hebben volgemaakt waren overwegend gepensioneerden of mensen die gewend zijn om vanuit hun werk lange dagen te maken.

Lees verder over:

X